หากต้องการเรียนรู้ประวัติศาสตร์ของฮาโกดาเตะอย่างละเอียด ต้องแวะอาคารทางประวัติศาสตร์และวัฒนธรรมในเมืองตามลำดับยุคสมัย หากมีเวลา ขอแนะนำให้แวะไปเยี่ยมชมสถานที่เหล่านี้ให้ได้ แต่ถ้าไม่มีเวลามากนัก ขอแนะนำให้ไปที่พิพิธภัณฑ์ประจําเมืองฮาโกดาเตะ (Hakodate City Museum) ในสวนฮาโกดาเตะ (Hakodate Park)

เริ่มแรกฮอกไกโดมีผู้คนอาศัยอยู่เมื่อราว 30,000 ปีก่อนคริสตกาล เช่นเดียวกับเกาะฮอนชู เกาะคิวชู และเกาะชิโกกุ หลังผ่านยุคหินใหม่และยุคโจมง (*) วัฒนธรรมไอนุที่มีเอกลักษณ์ก็ได้ถือกำเนิดขึ้น ในช่วงครึ่งหลังสมัยเอโดะ (ปี 1603 - 1868) ที่นี่ได้กลายเป็นศูนย์กลางทางการทูตและการเมืองของฮอกไกโดในฐานะเมืองที่อยู่ภายใต้การควบคุมโดยตรงของรัฐบาลบาคุฟุ และเมื่อเข้าสู่ปลายศตวรรษที่ 19 จากการที่พลเรือจัตวา แมทธิว ซี. เพอร์รี (Matthew C. Perry) นำกองเรือทหารอเมริกันมาญี่ปุ่น ทำให้ที่นี่เปิดท่าเรือการค้าให้ต่างชาติเข้ามา รอบๆ เขาฮาโกดาเตะ (Mt. Hakodate) มีโบสถ์และอาคารสไตล์ตะวันตกที่ให้บรรยากาศเหมือนอยู่ต่างแดน ปัจจุบันยังเป็นหนึ่งในสถานที่เที่ยวยอดนิยมของฮาโกดาเตะด้วย

นิทรรศการถาวรของพิพิธภัณฑ์ประจําเมืองฮาโกดาเตะจัดแสดงสิ่งต่างๆ ที่ขุดพบในพื้นที่ เช่น สิ่งที่เป็นหลักฐานทางโบราณคดีอย่างเครื่องปั้นดินเผา เครื่องมือเครื่องใช้จากหิน และรูปปั้นดินเหนียว, สิ่งที่เป็นหลักฐานทางขนบธรรมเนียมประเพณีและความเชื่อถืออย่างเครื่องมือเครื่องใช้ในชีวิตประจำวัน และสิ่งที่เป็นหลักฐานทางประวัติศาสตร์ที่เกี่ยวข้องกับฮาโกดาเตะ

* ยุคโจมงเป็นการแบ่งยุคในประวัติศาสตร์ที่มีเอกลักษณ์เฉพาะของญี่ปุ่น เป็นยุคสมัยก่อนมีเกษตรกรรมซึ่งผู้คนยังดำรงชีวิตต้วยการล่าสัตว์และการเก็บผลไม้ ลักษณะเด่นของยุคนี้คือการใช้เครื่องดินเผาและเครื่องมือเครื่องใช้จากหิน เกี่ยวกับช่วงเวลาของยุคนี้มีหลากหลายความคิดเห็น แต่เชื่อกันว่าอยู่ในช่วงราว 12,000 ถึง 2,300 ปีก่อนคริสตกาล

พิพิธภัณฑ์ชาวเหนือแห่งเมืองฮาโกดาเตะ (Hakodate City Museum of Northern Peoples) รวบรวมและจัดแสดงสิ่งต่างๆ ที่เกี่ยวข้องกับชาวเหนือ เช่น ชาวไอนุ ชาวโอโรคโกะ และชาวอะลิวต์ (อูนางัค) ซึ่งอาศัยอยู่ในพื้นที่ทางเหนืออย่างชายฝั่งทะเลโอคอตสค์ รัสเซีย และอลาสก้า และมีความเกี่ยวข้องใกล้ชิดกับฮอกไกโด อาคารแห่งนี้เป็นหนึ่งในพิพิธภัณฑ์ไม่กี่แห่งในโลกที่นำเสนอชีวิตและวัฒนธรรมของชาวเหนือ ภายในมีห้องจัดแสดงทั้งหมด 7 ห้องซึ่งจัดแสดงเครื่องแต่งกายรวมทั้งเครื่องประดับดั้งเดิม และอื่นๆ ที่สื่อถึงสุนทรียศาสตร์และความรู้สึกของชาวเหนือซึ่งอาศัยอยู่ในดินแดนที่มีสภาพทางธรรมชาติที่รุนแรง จากสิ่งของอันมีค่าต่างๆ เหล่านี้จะทำให้เข้าใจขนบธรรมเนียมประเพณีดั้งเดิมและภูมิปัญญาในการใช้ชีวิตของชาวเหนือได้อย่างลึกซึ้งยิ่งขึ้น

พิพิธภัณฑ์ชาวเหนือแห่งเมืองฮาโกดาเตะ เดิมเป็นอาคารของธนาคารกลางแห่งประเทศญี่ปุ่นสาขาฮาโกดาเตะที่สร้างขึ้นเมื่อในปี 1926 ดังนั้น ทางเข้า ล็อบบี้ และส่วนอื่นๆ ของอาคารจึงยังคงมีกลิ่นอายของสถาปัตยกรรมไทโชอยู่มาก ห้องจัดแสดงบนชั้น 2 อย่างในห้องผู้จัดการสาขาและห้องรับรอง จะสัมผัสได้ถึงสถาปัตยกรรมของธนาคารในช่วงสมัยนั้นที่ยังหลงเหลืออยู่ เช่น กระเบื้องหลากสีที่แต่งแต้มผนัง และเพดานที่แกะสลักลวดลายอย่างประณีต สำหรับท่านที่ชื่นชอบสถาปัตยกรรมขอแนะนำให้ไปเยี่ยมชม นี่เป็นโอกาสอันดีในการเรียนรู้วัฒนธรรมและประวัติศาสตร์ของชนพื้นเมืองในฮอกไกโด

ฮาโกดาเตะบุเกียวโช (สำนักงานปกครองฮาโกดาเตะ) เป็นสถานที่ราชการของเอโดะบาคุฟุ (รัฐบาลในสมัยเอโดะ) ที่ตั้งอยู่ในฮาโกดาเตะซึ่งเป็นท่าเรือการค้าที่เปิดรับต่างชาติหลังนายพลแมทธิวนำกองเรือทหารอเมริกันมาญี่ปุ่น เดิมทีตั้งอยู่ใกล้สวนโมโตมาจิ (Motomachi Park) ในปัจจุบัน แต่ด้วยเหตุผลด้านการป้องกันและอื่นๆ จึงสร้างโกเรียวคาคุ (Goryokaku) ป้อมปราการรูปดาวในผืนดินที่ห่างจากท่าเรือ และย้ายบุเกียวโชไปที่นั่น ในช่วงสงครามฮาโกดาเตะ (ปี 1868 - 1869) อาคารบุเกียวโชได้รับความเสียหาย และพังยับเยินในปี 1871

ปัจจุบัน ฮาโกดาเตะบุเกียวโชมีพื้นที่สำหรับเข้าชม 4 ส่วน ได้แก่ โซนจำลองแบบ โซนเรียนรู้ประวัติศาสตร์ โรงภาพยนตร์ และโซนการบูรณะสถาปัตยกรรม

โซนจำลองแบบซึ่งจำลองห้องปฏิบัติงานในสำนักงานปกครองขึ้นใหม่ตามเอกสารอ้างอิง เมื่อประตูเลื่อนเปิดออก จะเป็นห้องโถงขนาดใหญ่ 72 เสื่อทาทามิที่แบ่งออกเป็น 4 ห้องย่อย จากภายนอกจะรู้สึกเหมือนได้ก้าวเข้าสู่ละครย้อนยุค ในโซนเรียนรู้ประวัติศาสตร์มีการอธิบายประวัติเกี่ยวกับโกเรียวคาคุและฮาโกดาเตะบุเกียวโชให้เข้าใจง่ายๆ ส่วนโรงภาพยนต์จัดฉายวีดีโอบันทึกการก่อสร้างและบูรณะ และโซนการบูรณะสถาปัตยกรรมนำเสนอเรื่องราวทั้งหมดการก่อสร้างและบูรณะ

เมื่อเข้าสู่ยุคเมจิ (ปี 1868 - 1912) อารยธรรมตะวันตกหลั่งไหลเข้ามาอย่างรวดเร็ว ประเพณีและวัฒนธรรมของญี่ปุ่นเกิดการเปลี่ยนแปลงอย่างมาก สามารถสัมผัสบรรยากาศในยุคนี้ได้ที่ศาลาประชาคมเก่าของฮาโกดาเตะ (Old Public Hall of Hakodate Ward) ซึ่งสร้างขึ้นเมื่อปี 1910 (ปีเมจิที่ 43)

กลางเนินเขาที่มองเห็นท่าเรือฮาโกดาเตะ (Hakodate Port) มีอาคารสไตล์ตะวันตกที่โดดเด่นและมีบรรยากาศเหมือนอยู่ต่างแดนตั้งเรียงรายอยู่ หนึ่งในนั้นคือศาลาประชาคมเก่าของฮาโกดาเตะซึ่งเป็นอาคารสไตล์ตะวันตกที่เด่นดังในสมัยเมจิ ตัวอาคารมีความสมมาตรกันทั้ง 2 ข้าง นอกจากบนชั้น 2 จะมีระเบียงที่โดดเด่น ภายนอกอาคารที่มีสีเทาอมฟ้าและสีเหลืองก็สะดุดตามากๆ ทำให้ที่นี่กลายเป็นแลนด์มาร์กของโมโตมาจิ

นอกจากนี้ ที่นี่ยังเป็นที่รู้จักกันว่า เป็นสถานที่ซึ่งจักรพรรดิไทโชเคยประทับเมื่อครั้งยังเป็นมกุฎราชกุมาร ภายในห้องต่างๆ เช่น คิวกิชิสึหรือห้องทรงพระสำราญ (Game room) ที่สามารถเล่นบิลเลียดซึ่งเป็นกีฬาสำหรับขุนนาง โกซาโชหรือห้องพระที่นั่ง (Imperial chamber) เป็นห้องโถงทางการซึ่งราชวงศ์ของจักรพรรดิใช้ และท้องพระโรงหรือห้องโถงใหญ่ (Reception Hall) มีการจัดแสดงการตกแต่งภายใน เฟอร์นิเจอร์ และเครื่องเรือนในสมัยนั้นไว้อย่างงดงาม

มีบริการเช่าชุดสไตล์ตะวันตกและชุดกิโมโนที่ห้องเช่าชุดซึ่งตั้งอยู่ในศาลาประชาคมเก่าของฮาโกดาเตะ สวมชุดเช่าแล้วไปถ่ายรูปภายในอาคารได้ตาม จุดถ่ายรูปแนะนำคือระเบียงชั้น 2 หน้าห้องวีไอพี ทางเดิน บันได และอื่นๆ

เรือมาชุมารุซึ่งจอดทอดสมออยู่ที่ท่าเรือใกล้สถานีฮาโกดาเตะ เดิมเคยเป็นหนึ่งในเรือเฟอร์รีบริษัทรถไฟเซคังของญี่ปุ่น (เป็นเรือขนส่งประจําเส้นทาง ทำหน้าที่เชื่อมต่อเส้นทางรถไฟของชายฝั่งทั้งสองซึ่งมีทะเลคั่นกลาง) เรือมาชุมารุเชื่อมต่อระหว่างชายฝั่งของฮาโกดาเตะกับอาโอโมริบนเกาะฮอนชู ปัจจุบัน ภายในเรือมาชุมารุซึ่งมีบทบาทสำคัญในการขนส่งทางรถไฟในสมัยโชวะ (ปี 1926 - 1989) จัดแสดงเรื่องราวเกี่ยวกับเรือต่างๆ ที่เชื่อมต่อฮาโกดาเตะกับอาโอโมริ สามารถเรียนรู้เรื่องความสัมพันธ์ระหว่างฮาโกดาเตะกับเกาะฮอนชูในสมัยนั้นได้

ฮาโกดาเตะมี 3 จุดชมวิวสำคัญ ได้แก่ จุดชมวิวบนเขาฮาโกดาเตะ หอคอยโกเรียวคาคุ (Goryokaku Tower) และเรือมาชุมารุ เรือมาชุมารุนี้เป็นจุดชมวิวชื่อดังเพียงหนึ่งเดียวในทะเล จากดาดฟ้าของเรือสามารถมองเห็นเขาฮาโกดาเตะและทิวทัศน์โดยรอบได้แบบ 360 องศา

เรือมาชุมารุเป็น 1 ใน 7 เรือเฟอร์รี่สึการุมารุ (Tsugaru Maru Ferry) ที่สร้างขึ้นเมื่อปี 1964 (ปีโชวะที่ 39) และใช้งานจนถึงวันที่ 13 มีนาคม 1988 จากนั้น ได้จอดทอดสมอที่ท่าเรือฮาโกดาเตะซึ่งเป็นบ้านเกิด และปัจจุบันได้กลายเป็นพิพิธภัณฑ์ ห้องควบคุมเรือและห้องวิทยุสื่อสารยังคงอยู่ในสภาพเดิมเหมือนสมัยนั้น ส่วนท้ายเรือได้รับการปรับแต่งใหม่เพื่อเป็นพื้นที่จัดแสดงแบบจำลองและชิ้นส่วนต่างๆ ที่เกี่ยวข้อง นอกจากนี้ยังจัดแสดงประวัติของเรือเฟอร์รี่เซคังและเอกสารประกอบคำอธิบายต่างๆ ไว้มากมาย

ปัจจุบัน ฮาโกดาเตะเป็นที่รู้จักในฐานะเมืองท่องเที่ยวที่ดึงดูดนักท่องเที่ยวมากมายจากทั้งในและนอกญี่ปุ่น โดยเฉพาะทิวทัศน์ยามค่ำคืนที่มองจากเขาฮาโกดาเตะซึ่งเรียกกันว่า "ทิวทัศน์ยามค่ำคืนอันน่าอัศจรรย์" เป็นจุดท่องเที่ยวซึ่งผู้ที่มาฮาโกดาเตะต้องไปชมกัน

จุดชมวิวบนเขาฮาโกดาเตะตั้งอยู่ที่ระดับความสูงราว 334 เมตรจากระดับน้ำทะเล ทิวทัศน์จากยอดเขาที่ล้อมรอบด้วยทะเลนั้นงดงามจริงๆ ว่ากันว่า เหตุผลที่ทำให้ทิวทัศน์ยามค่ำคืนของเขาฮาโกดาเตะและทัศนียภาพอันงดงามนี้ดึงดูดผู้คนมากมายก็คือระยะห่างกับความสูงและบริเวณโดยรอบ รวมทั้่งแสงไฟระยิบระยับท่ามกลางทิวทัศน์ยามค่ำคืนซึ่งไม่ใช่แสงไฟนีออนหรือการประดับไฟไลต์อัพที่ทำขึ้น แต่เป็นแสงไฟจากอาคารบ้านเรือนในเมืองจริงๆ

จุดชมวิวบนเขาฮาโกดาเตะเคยมีบทบาทเป็นป้อมปราการทางประวัติศาสตร์ แต่ขณะนี้เป็นจุดชมทัศนียภาพอันงดงามเมืองในยุคปัจจุบันที่แผ่กว้างอยู่เบี้องล่าง ทิวทัศน์ยามค่ำคืนของเขาฮาโกดาเตะมีบรรยากาศที่ต่างกันไปตามฤดูกาลและช่วงเวลาในแต่ละวัน ลักษณะ "ทิวทัศน์ที่เหมือนกล่องอัญมณีกลับหัว" นี้สร้างความประทับใจนักท่องเที่ยวมากมาย

สามารถใช้รถกระเช้าเขาฮาโกดาเตะ (Mt. Hakodate Ropeway) ขึ้นไปถึงยอดเขาได้ในเวลาเพียง 3 นาที แต่รถกระเช้าจะหยุดให้บริการชั่วคราวทุกฤดูใบไม้ร่วงเพื่อบำรุงรักษาตามกำหนดเวลา ในกรณีนี้ สามารถขึ้นไปยังยอดเขาได้โดยรถบัสขึ้นเขาจากหน้าสถานีฮาโกดาเตะ

ฮาโกดาเตะมีแหล่งท่องเที่ยวทางประวัติศาสตร์และวัฒนธรรมมากมาย รวมทั้งธรรมชาติที่สวยงามและวัฒนธรรมอาหาร

การใช้รถรางเดินทางไปแต่ละจุดนั้นสะดวกที่สุด เหมาะสำหรับการไปเที่ยวชมสถานที่ต่างๆ ในหนึ่งวัน

การเที่ยวชมพิพิธภัณฑ์ เช่น พิพิธภัณฑ์ฮาโกดาเตะซึ่งเป็นเสมือนแกนกลางของกาลเวลาที่ผันเปลี่ยนไป จะกลายเป็นความทรงจำที่ดีในฮาโกดาเตะในฐานะวิถีการท่องเที่ยวใหม่